SALONEN, ESA-PEKKA

Noorwegen, Bergen - De heimweeplek van Edvard Grieg

Het is een dofrode hut met een puntdak. Hij ligt aan de oever van het Nordås-meer in de Grimstadfjord, pal onder de Noorse stad Bergen. Binnen staan een kachel, een sofa en een piano. Op de bureaustoel liggen de verzamelde pianosonates van Beethoven. Niet dat de componist die er rond 1900 zijn achterste op liet zakken zijn minachting toonde. Maar als hij achter zijn schrijftafel kroop, had de kleine Edvard Grieg (1843-1907) nu eenmaal een verhoging nodig.

‘Mijn kantoor’ noemde hij zijn werkplek aan de voet van Troldhaugen, de trollenheuvel. Wie van hier bergop wandelt, komt langs het rotsgraf waar de componist rust met Nina Hagerup, die zijn nicht en zijn vrouw was. Verder naar boven doemt het huis op dat ze in 1885 lieten timmeren, met hout in fletsgele en vaalgroene tinten. Grieg werd er tureluurs van. ‘Ik weet vandaag niet of ik nu musicus ben of bouwopzichter.’ Maar na de oplevering toonde hij zich tevreden. Hij sprak zelfs van zijn ‘beste compositie ooit’.

Bij muziekuitgeverij Peters in Leipzig ging de vlag uit, als uit Troldhaugen weer eens een manuscript arriveerde. Topomzet gegarandeerd, zelfs al smaalde collega Claude Debussy dat de muziek weghapte als een bonbon met sneeuw. De anekdote valt op te pikken in het Edvard Grieg Museum, op een boogscheut van het huis. Op foto’s zie je een vroeggrijze heer met kuif en borstelsnor. Zijn blik ontspant zelden. Een goede vriend, de Duits-Nederlandse componist Julius Röntgen, omschreef Grieg als een doelgerichte man, ‘alles aan hem scherp ritmisch’.

Dat Bergen hem op handen draagt, blijkt uit het aantal standbeelden dat je tegenkomt. Hoog op een sokkel in het stadspark leunt de componist op zijn wandelstok. Groen uitgeslagen staart hij in de verte. Bij de ingang van Grieghallen, de concertzaal, houdt hij eveneens de wacht. Beeld nummer drie, op Troldhaugen, toont hem min of meer op ware grootte. De kleine Grieg verwelkomt de bezoekers van Troldsalen, de knusse kamermuziekzaal onder een grasdak. De glazen wand achter het podium biedt uitzicht op zijn componeerhut onder Noorse luchten.

Wie het treft kan hier luisteren naar concerten met Griegs muziek. Wie er werk van maakt kan aanschuiven in de villa. Het meubilair werd na Nina’s dood in 1935 afgevoerd, maar Griegs eigen, op maat gemaakte Steinway keerde jaren later terug. Aan deze vleugel componeerde hij onder meer zijn Lyriske Stykker, korte pianostukken met niet zelden een nostalgische ondertoon.

Droeve aanleidingen waren er genoeg in Griegs leven. Zijn huwelijk schuurde. Nina had vermoedelijk een affaire met Griegs broer John. Hun enige kind overleed in 1869, een dochtertje van dertien maanden. En anders had Grieg op concertreizen wel last van hjemve, heimwee, zoals de titel luidt van een van de lyrische stukken opus 57. De muziek flakkert halverwege kortstondig op, als een herinnering aan blije dagen. Maar vooral heerst het verlangen, misschien wel naar die rode hut aan het Nordås-meer, in de Grimstadfjord onder Bergen.

Guido van Oorschot
Aangenaam Klassiek 2020